UAEK’nun İran ile İlgili Yeni Raporu
Amerika’nın İran’a Bercam Nükleer Anlaşmasına bağlı kalmama, hatta nükleer silah yapma peşinde olma ithamlarına rağmen ancak Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu son raporunda da Tahran’ın bu anlaşmadaki taahhütlerine bağlı kaldığını onayladı.
UAEK mevsimsel raporunda İran’ın nükleer madde rezervlerinin Bercam Nükleer Anlaşmasında belirlenen düzeyi aşmadığını bildirdi. 31 Mayıs Cuma günü yayımlanan UAEK’nun raporunda İran’ın Şubat ayında 163.8 olduğu düşük oranda zenginleştirilmiş uranyum rezervlerinin 20 Mayıs tarihine değin Bercam Nükleer Anlaşmasında yasak oranın altında kalan 174. 1 kilogramda olduğu bildirildi. Bercam Nükleer Anlaşmasının hayata geçirilmesi ile görevlendirilen UAEK İran’ın nükleer faaliyetleri ile ilgili 14 raporunda İran’ın tüm taahhütlerine bağlı kaldığını vurgulamıştır.
İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi Amerika’nın Bercam Nükleer Anlaşması karşıtı girişimleri ve de Avrupa’nın pasif tutumuna tepki olarak 8 Mayıs 2019’da yayımladığı bildiride Tahran’ın Bercam Nükleer Anlaşmasından doğan bazı maddelerin hayata geçirilmesini durduracaktır.
İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi bu bildiride şöyle bir ifadeye yer verdi: “İran milletinin milli çıkarları ve güvenliği doğrultusunda ve de Bercam Anlaşmasının 26’ıncı ve 36’ıncı fıkraları uyarınca bazı girişimleri durdurmuştur.”
Bu bildiride ayrıca 4+1 ülkelerinin verilen ültimatom süresince taahhütlerini yerine getirmedikleri halde İran’ın kademeli olarak başka taahhütlerini de durduracağı bildirildi. Bu doğrultuda İran Atom Enerjisi Kurumu Sözcüsü Behruz Kemalvendi 20 Mayıs günü İran Milli Güvenlik Yüksek Konseyi talimatı üzerine İran’ın yüzde 3.67’lik uranyum zenginleştirme oranını dört misli artacağını bildirdi.
Avrupa Birliği, Fransa, Almanya ve Britanya’dan oluşan Avrupa Troykası Amerika’nın yasa dışı olarak Mayıs 2018’de Bercam Nükleer Anlaşmasından çekilmesinin ardından İran’ın ekonomik çıkarlarını garanti altına almak için bir anlaşma sağladılar. Bu ülkeler Amerika karşısında sözlü ve siyasi direnmelere rağmen pratikte İran’ın bu uluslararası anlaşmadaki çıkarlarının korunması için etkin ve uygun adımlar atamadılar. Avrupalı tarafları İran’ın son girişimi yani taahhütlerini azaltma girişimini eleştirmelerine rağmen Rusya Tahran’ın bu tepkisini yasalar çerçevesinde gerçekleştiğini savundu.
Rusya’nın UAEK’ndaki daimi temsilcisi Mihail Ulyanov şöyle bir açıklamada bulundu:” İran’ın girişimleri Bercam dahilinde yapılmıştır. İran bu uluslararası anlaşmayı ihlal etmemiştir.”
Şimdi ise UAEK’nun İran’ın bu uluslararası anlaşmaya bağlı kaldığını gösteren raporunun yayımlanması ile artık bu anlaşmanın diğer üyeleri özellikle de Avrupalı tarafların Amerika’nın İran’a karşı yaptırımlarının etkisinin azaltılması doğrultusundaki taahhütlerini yerine getirmeleri için bir bahane kalmamıştır. Bu taraflar İran’ın tanıdığı 60 günlük ültimatom süresince taahhütlerini yerine getirmediği takdirde ise İran Bercam Nükleer Anlaşması çerçevesinde yasal bir şekilde bu anlaşmadan çıkma hakkına sahip olup zenginleştirme düzeyini de arttırabilecektir.
İslam İnkılabı Rehberi Ayetullah Seyyid Ali Hamenei 29 Mayıs tarihinde İranlı üniversite hocaları ile görüşmesinde bu hususta şöyle bir açıklamada bulunmuştu:
” Kullandığımız baskı aracı, Milli Güvenlik Yüksek Konseyi tarafından alınan bir karardır. Ancak her zaman bu düzeydeki girişimlerle yetinmeyeceğiz. Gelecek seferlerde gerektiğinde başka baskı araçlarından da yararlanacağız.”
Avrupalılar artık İran İslam Cumhuriyeti’nin Bercam Nükleer Anlaşması hususundaki stratejik sabrının bittiğini biliyorlar. Onlar bu uluslararası anlaşmanın korunması için bir an önce işe koyulmaları gerektiğini de biliyorlar. Avrupalılar İran ile özel mali sistem-İNSTEX gibi girişimlerini hayata geçiremezlerse bu anlaşmanın da sürdürülemeyeceğini anlamaları gerek.
