İslami İran Cumhurbaşkanı Seyyid İbrahim Reisi, Perşembe günü Tacikistan cumhurbaşkanı İmam Ali Rahman’ın resmi daveti üzerine ve Şanghay İşbirliği Teşkilatı liderleri zirvesinde konuşmak ve bu zirveye katılmak üzere Tacikistan’ın başkentine gitti.
İslami İran Cumhurbaşkanı Seyyid İbrahim Reisi, bu ziyarette Şanghay İşbirliği örgütü liderleri zirvesine katılan heyet başkanları ve ülke liderleri ile de ikili görüşmeler yapacaktır.
Dr. Seyyid İbrahim Reisi ayrıca Şanghay Zirvesinin ardından Tacikistan cumhurbaşkanının resmi daveti ile bu ülkeyi ikili görüşmeler çerçevesinde gezecektir.
İran İslam Cumhuriyeti yürütme erkinin başındaki yetkilinin İran cumhurbaşkanı olarak Tacikistan’a ilk dış ziyareti 2 açıdan önem taşımaktadır:
İlk neden, Tacikistan cumhurbaşkanının resmi daveti ve İran ile geçmişten süregelen derin ilişkilere sahip bir ülkenin makamları ile görüşmesidir. Bu ziyarette İran cumhurbaşkanının yanında üst düzey siyasi ve ekonomik makamlardan oluşan heyetlerin de bulunması Tacikistan ile ilişkilerde ikili hedeflere verilen önemi ve İran’daki 13’üncü hükümetin bölgesel diplomasi öncelikleri arasında bu ülke ile yeni işbirliklerin üstün konumunu göstermektedir.
Bu ziyaretin öneminin ikinci nedeni, İslami İran cumhurbaşkanının Şanghay Zirvesine gözlemci ve konuşmacı üye olarak katılmasıdır. Bu durum ise kesinlikle çok taraflı ve iki taraflı hedefler ve fikirlerin açıklanması, İran’ın bölgesel güvenlik ve istikrara yönelik yaklaşımı özellikle de Afganistan durumu ve diğer bölgesel ve küresel hususlardaki görüşlerini açıklamak için önemli bir fırsat sayılır.
Bu açıdan, İslami İran cumhurbaşkanının ilk dış ziyareti ve Şanghay Zirvesine katılması özel mesajlar da içermektedir.
Şanghay İşbirliği Teşkilatının oluşumu üzerinden 20 yıl geçmesine rağmen bu teşkilat halihazırda bölgedeki önemli ülkelerin katılımı ile Asya kıtasında meydana getirilen önemli bir bölgeselcilik modeli sayılmaktadır.
Rusya ve Çin gibi büyük ülkeler Şanghay İşbirliği Teşkilatının önemli üyeleri olarak bu teşkilata sadece gözlemci üye olarak katılan İran İslam Cumhuriyeti ile stratejik ilişkiler kurmuştur.
Orta Asya ve Kafkasya meseleleri uzmanı Kuzeger Kaleci İran ve Şanghay İşbirliği Teşkilatı arasındaki işbirliğinin önemini değerlendirerek enerji, taşımacılık ve transit ve ticaret gibi geniş yelpazedeki işbirliği kapasitelerine de değinerek bu alanlardaki yakınlaşmaların bölge için stratejik öneme sahip olduğunu belirtti.
Şanghay bölgesi coğrafyasında, açık sular vasıtası ile transit ve ticaret ilişkileri kurabilmek büyük öneme sahiptir. Bu imkan ise özellikle de İran suları üzerinden sağlanabilmektedir. Çünkü İran Batı Asya bölgesinin en önemli ulaşım anayolu sayılmaktadır. Örneğin İran’ın Güney Doğusunda bulunan Çabahar stratejik limanı ve bu limana bağlanan kara ve demiryolu yolları, Doğu Asya, Orta Asya ve Batı Asya koridorlarını bir birine bağlamakta ve Şanghay İşbirliği Örgütü üyeleri ile eşsiz bir fırsat sağlamaktadır. Bölgede kolektif güvenlik açısından da çok taraflılığa dayalı olarak kurulan Şanghay İşbirliği Örgütünün İran ile işbirliğinin bölgesel yakınlaşma ve bölgesel çok taraflılığı da güçlendireceğini söylemek mümkün.
Bölgede son on yıl süresince olup bitenler ise İran’ın Rusya ile Suriye’de terörizm ile mücadelede ve ortak tehditler karşısında kolektif çıkarları koruma alanında stratejik işbirliğinde bulunmuş ve bu alandaki yaklaşımını ispatlamıştır. Bu durum ise Şanghay İşbirliği Teşkilatı hedefleri ile de örtüşmektedir. İran İslam Cumhuriyeti’nin stratejisi ise bölgesel işbirliği yapmak, siyasi, güvenlik, ekonomik, ticari ve kültürel etkileşimlerin güçlendirilmesi ve Batı’nın tek taraflılığına karşı çok taraflılığın geliştirilmesidir. Bu bileşenlerden hareketle İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü ile işbirliği yapmaya meraklı olmasının ikili ve çok taraflı etkileşim kapasitelerinden yararlanmak ve karşılıklı çıkarların sağlanması çerçevesinde olduğu söylenebilir. İran cumhurbaşkanı Seyyid İbrahim Reisi’nin Şanghay İşbirliği Teşkilatı zirvesine katılması da bu çerçevede değerlendirilebilir.
