Kapsayıcı bir hükûmetin kurulması, İran’ın Afganistan’a yönelik stratejik tutumu

Taliban grubunun Afganistan’ı yeniden yönetmesinden bir yıl sonra, bu ülkede kapsayıcı bir hükûmetin kurulması, Taliban’dan uluslararası bir talep hâline gelmiştir.

Ağustos 2021’de Afganistan’da yeniden iktidara gelen Taliban grubu, hükûmetin oluşumunda tüm ulusal kapasiteleri dikkate alacağına söz vermişti.
Taliban hükûmetinin kuruluşundan bu yana yaklaşık bir yıl geçti, ancak bu grubun Afganistan’daki farklı etnik grupların yeteneklerinden ve potansiyellerinden bu ülkede kapsayıcı bir hükûmet kurmak için yararlanma arzusuna dair bile hiçbir işaret görülmüyor.
Son birkaç on yılda Afganistan’ın iç savaş ve yabancı işgal ile karşı karşıya kaldığı dönemde, İran sürekli olarak bu ülkenin halkının çıkarlarının temin edilmesine vurgu yapmıştır ve Afganistan’da Taliban hükûmetinin iktidara gelmesiyle, bu ülkenin siyasi, ekonomik ve güvenlik krizlerinden tek çıkış yolunun tüm kavimlerin katılımıyla kapsayıcı hükûmetin kurulmasını tanıttı.
İran İslam Cumhuriyeti’ne göre etnik ve mezhebi açıdan farklı bir yapıya sahip olan Afganistan toplumu, bir hükûmet kurmak için mevcut tüm kapasiteleri kullanmak zorundadır ve bu alandaki herhangi bir etnik yaklaşım, bu ülkenin çıkarlarına ve ulusal güvenliğine aykırıdır ve Afganistan’da kriz oluşmasını körükleyebilir.
Afganistan işlerinin yönetiminde etnik bir yaklaşıma dayalı özel bir düşünce tarzı kullanmakta ısrar eden Taliban’ın son bir yıllık bilançosu, bu ülkenin farklı bölümlerinde krizin artmasına neden olmuştur. Bu yüzden Taliban grubu üst düzey yetkililerinin bu konuyu gözden geçirmesi gerekiyor. 
Hâlbuki, Taliban hükûmetinin faaliyetlerinin başlangıcından bu yana, İran bu grubun yetkilileriyle ikili veya çok taraflı toplantılarda defalarca kapsayıcı bir hükûmetin kurulması gerektiğine vurgu yapmıştır ve bunu Afganistan’ın şimdiki zorlu ve hassas aşamadan geçmesi için tek çıkış yolu olarak gördüğünü ilan etmiştir.
Afganistan’a yönelik kalıcı politikasında istikrar ve barışın tesisi ve ulus-devletin inşası sürecine tüm etnik grupların katılımı konusuna öncelik veren İran, 27 Ekim 2021’de bu ülkede güvenlik ve istikrarın sağlanmasına yardım etmek için Afganistan’a komşu ülkelerin ikinci toplantısına ev sahipliği yaptı.
Afganistan’a komşu ülkelerin Tahran’daki toplantısının 11 maddelik bildirisinde, katılımcılar, tüm etnik grupların katılımıyla kapsayıcı bir siyasi yapının oluşturulmasını, Afganistan’ın sorunlarına tek çözüm olarak gördüler.
Afganistan’daki insani krizi ve mülteci dalgasını önlemek ve komşu ülkeler ve uluslararası topluma yeni bir şoku önlemek için uluslararası toplumdan gıda, ilaç, kış teçhizatı vb. dahil olmak üzere daha acil insani yardım sağlamasını talep etmek ve Afgan taraflarından iç ve dış politikanın alçak gönüllü ve dikkatli bir şekilde uygulanmasının talep edilmesi, bu ülkenin komşu ülkelerinin Tahran’daki toplantısına ilişkin bildirinin diğer içeriklerinden biriydi.
Son aylarda uluslararası toplumun, özellikle batılı ülkelerin, Afganistan’da tüm etnik grupların katılımıyla kapsayıcı bir hükûmet kurulma ihtiyacına ilişkin sık sık tekrarlanan tutumu, İran İslam Cumhuriyeti’nin Afganistan’da Taliban’ın iktidara gelmesinin ilk haftalarından beri, bu ülkede krizin azalması ve istikrarın sağlanmasına yardım etmek için uluslararası etkili siyaset olarak kapsayıcı bir hükûmetin kurulmasını tanıtmış olduğu bir sırada öne çıkmıştır ve şimdi farklı ülkeler de böyle bir tutumu benimsemektedirler.