Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu UAEK, güvenlik alanında sürdürülen uluslararası girişimleri koordine etmek ve dünya genelinde nükleer güvenliğin yayılması ve güçlendirilmesi hususunda hizmet ve danışmanlıkta bulunmak konusunda temel bir role sahiptir. Ama soru şudur ki UAEA’nın bu temel sorumluluğu ne kadar tahakkuk bulabilmiştir.
İran’ın UAEK temsilcisi ve G-77 dönem Başkanı Rıza Necefi, UAEK yönetim kurulu oturumunda yaptığı iki ayrı konuşmada, nükleer güvenliğin geliştirilmesini ve barışçıl nükleer teknoloji transferinin kolaylaştırılmasını istedi.
Necefi G-77 Başkanı olarak yaptığı konuşmasında ajansın dünya genelinde nükleer güvenliğin takviye edilmesi yönünde uzmanlık ve istişare hizmetlerine vurgu yaptı.
Necefi ayrıca UAEK barışçıl nükleer teknoloji transferi konusunda da gerekli kolaylığı sağlaması gerektiğini bildirdi.
UAEK, denetim alanında ülkelerin nükleer faaliyetlerini kontrol ettiği gibi aynı zamanda üye ülkeleri barış amaçlı modern teknoloji transferine katkıda bulunmakla da görevlidir. İran İslam cumhuriyeti Uluslararası Atom Enerjisi Kurumunun mesuliyetine bağlı bir üyesi olarak, barış amaçlı ve modern nükleer teknolojiler alanında da dünya çapında aktif bir üye olmayı yeğliyor ve Ajans da bu konuda İran İslam Cumhuriyetine Destek vermekle mükelleftir.
NPT Konvansiyonu uyarınca UAEK’nun temel görevi çerçevesinde iki önemli sorumluluk belirlenmiştir ki bu sorumluluklar büyük bir dikkat ve denetimle tahakkuk bulmalıdır.
Birinci Sorumluluk; NPT maddeleri ve içeriği uyarınca nükleer silahsızlanma meselesinin yakından takibi ve bu görevin dikkatli bir denetime tabii tutulmasıdır.
İkinci sorumluluk ise üye ülkelerin nükleer enerjiden barış amaçlı yararlanabilmeleri için gerekli alt yapı teknolojinin geliştirilmesine UAEK katkıda bulunmalıdır.
Nükleer Güvenlik meselesi UAEK yönetim kurul oturumlarının başlıca gündem maddelerindendir.
İran ve UAEK’nun öteki üyelerinin talebi ise ajansının sorumluluğunun tam olarak tahakkuk bulması ve UAEK kendi üzerine düşen görevi layıkıyla yerine getirmesidir.
Uluslararası araştırmacı uzman Ali Mutahharniya İran ile UAEK arasındaki işbirliği hakkında yaptığı bir değerlendirmede şunları belirtiyor:
-“İran’ın takip ettiği teamül içerikli ve yapıcı diplomasisi ve işbirliği neticesinde UAEK’nun tutumu da oldukça gerçekçi bir tutum olmuş ve büyük ölçüde büyük güçler ve uluslararası kurumların baskısı azılmış bulunmaktadır. İran, etkili ve teamül içerikli doktrini sayesinde barış amaçlı nükleer enerji ve teknoloji temininde kendi milli giderlerini büyük ölçüde azaltmayı başarmış bulunmaktadır.
Yukio Amano 30 Ekim 2017 tarihinde Tahran’a yaptığı ziyarette İran’ın araştırma projelerine destek verilmesi ve İran ile ajans arasındaki işbirliğinin artırılması zaruretini hatırlatarak, İranlı uzmanların ajanstaki idareci sorumluluk üstlenmelerini olumlu karşıladığını bildirmişti.
Bu çerçevede İran’ın yanı sıra öteki kalkınmakta olan UAEK üyesi ülkeler de ajansın onların barış içerikli nükleer programlarına destek vermesini ve gerekli alt yapı eğitiminde bulunmasını istemekteler. Bunun içindir ki İran’ın Ajanstaki temsilcisi G-77 grubu üyesi ülkeleri temsilcisi sıfatıyla da UAEK’nun bu husustaki sorumluluk ve görevlerini bir kez daha hatırlatmış ve ajanstan bu sorumluluk karşısında daha duyarlı olmasını istemiştir.
